Gözde sarılık hangi durumlarda ortaya çıkar?

Gözde sarılık, tıbbi literatürde "ikterus" olarak adlandırılan bir durumdur ve genellikle vücuttaki bilirubin seviyelerinin artması sonucunda meydana gelir. Bilirubin, hemoglobin yıkımı sırasında oluşan bir pigmenttir ve normalde karaciğer tarafından işlenerek vücuttan atılır. Ancak çeşitli nedenlerle bu süreçte aksaklıklar meydana geldiğinde gözde sarılık ortaya çıkabilir. Bu makalede, gözde sarılığın oluştuğu başlıca durumlar ve nedenleri ele alınacaktır.

Karaciğer, bilirubinin işlenmesinde kritik bir rol oynar. Aşağıdaki karaciğer hastalıkları gözde sarılığa yol açabilir:

• Hepatit: Viral veya toksik etkenlerle oluşan karaciğer iltihaplanması, bilirubin seviyelerinin yükselmesine neden olabilir.
• Siroz: Karaciğerin aşırı hasar görmesi sonucu gelişen bu durum, karaciğerin normal fonksiyonlarını yerine getirememesine yol açar.
• Karaciğer tümörleri: Tümörler, karaciğerin işlevlerini etkileyerek sarılığa neden olabilir.

Safra yollarındaki tıkanıklıklar, bilirubinin normal akışını engelleyebilir. Bu tıkanıklıklar genellikle şu nedenlerle oluşur:

• Safra kesesi taşı: Taşların safra yollarını kapatması sonucu sarılık ortaya çıkabilir.
• Safra kanalı tümörleri: Tümörler, safra yollarını sıkıştırarak tıkanıklığa neden olabilir.
• İltihaplanma: Safra yollarındaki iltihaplanmalar da tıkanıklığa yol açabilir.

Hemolitik anemi, kırmızı kan hücrelerinin normalden daha hızlı bir şekilde parçalanması durumudur. Bu durum, gözde sarılığa neden olabilecek bazı özellikleri taşır:

• Otoimmün hastalıklar: Vücudun bağışıklık sisteminin kendi kırmızı kan hücrelerine saldırması, bu hücrelerin yıkımına yol açar.
• Enfeksiyonlar: Bazı enfeksiyonlar, kırmızı kan hücrelerinin yıkımını hızlandırabilir.
• Genetik hastalıklar: Talasemi veya orak hücre anemisi gibi genetik bozukluklar, hemolitik anemiye neden olabilir.

Bazı ilaçlar, karaciğerin bilirubini işleme yeteneğini etkileyebilir ve gözde sarılığa yol açabilir. Bu ilaçlar şunları içerebilir:

• Antibiyotikler: Bazı antibiyotikler, karaciğer enzimlerini etkileyebilir.
• Ağrı kesiciler: Özellikle asetaminofen, karaciğer üzerinde toksik etkilere sahip olabilir.
• Antidepresanlar: Bazı antidepresanların karaciğer üzerindeki yan etkileri bilirubin seviyelerini artırabilir.

Yeni doğan bebeklerde sarılık, genellikle doğumdan sonraki ilk haftalarda görülür ve çoğu zaman geçicidir. Ancak bazı durumlarda, bu sarılık daha ciddi bir durumun belirtisi olabilir:

• Fizyolojik sarılık: Bebeklerin karaciğerleri, doğumdan hemen sonra bilirubini etkili bir şekilde işleyemez.
• Hemolitik sarılık: Rh uyuşmazlığı veya kan grubu uyuşmazlığı gibi durumlar, bebeklerde bilirubin yükselmesine neden olabilir.
• Enfeksiyonlar: Yenidoğan döneminde enfeksiyonlar, sarılığa yol açabilir.

Gözde sarılık, birçok farklı sağlık sorununun belirtisi olabilir ve bu durumun altında yatan sebebin belirlenmesi için tıbbi değerlendirme gereklidir. Yukarıda belirtilen durumlar, gözde sarılığın en yaygın nedenleridir. Eğer gözlerde sarılık belirtileri gözlemlenirse, bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir. Bu durumun tedavisi, altta yatan sebebe bağlı olarak değişiklik göstermektedir.